Her kommer frøet. Frøets

trompet har spilt igjen.

Det har spilt Jerikos murer i stykker

bare ved å vokse.

Slik opnar diktet «Frøet spiller en marsj for fremtidige trær» i Henning Næss’ siste samling, Ingen steder å gjemme seg. Ingen steder å gå. Det er verdt å dvelja litt ved denne strofa, for det seier mykje om Næss’ poetiske røyst. Trompetljoden i dette verset har umiddelbar verknad på lesaren. Vi blir så og seia blåsne over ende av poetisk kraft; diktet er genialt ved at det framsteller dei stille, nedbrytande kreftene i naturen som vakker, triumferande musikk. Fyrst forfall og øydeleggjing av det menneskeskapte, kulturen, så livskraft og spire i naturen – i ein trompetstøyt!

Trompet var det mest høgakta instrumentet i barokken. Ein må attende til «Spillemenn kommer» av Rolf Jacobsen for å finne maken til musikalsk attgjeving av vårleg spirelyst – og til «Bloddropetrall» av rallardiktaren Kristofer Uppdal for å oppleva liknande vitalisme og livsglede.

Musikk og poesi har eit sams opphav. Og dersom vi leitar i klassisk kultur etter ein bilete på den musiske vitalismen hjå Næss, må det bli naturguden Pan. Han spelar gjennom Henning Næss i verset – ja i heile boka.

Mange diktarar har ei streng tematisk inndeling av bøkene sine. Næss går heller i fotspora til Pan. Ingen steder å gjemme seg. Ingen steder å gå er ein «sylvis», «skog» – ein sjanger som går attende til Ovid og som blir omtala i positive vendingar i poetiske lærebøker, mellom anna i Gerdardus Vossius’ klassiske «Poesiens institutt i tre bøker» frå 1647. «Sylvis» viser til ei diktsamling av blanda innhald.

Her skil Næss seg frå mange diktbøker i samtida. Somtid kan diktbøker som fylgjer eit fast konsept, bli for rigide. Einskild-diktet får aldri høve til å utvikle seg til ei fullenda form. Ei anna sak er om no forfattarar av konsept-diktet ikkje i det heile avviser einskilddiktet. Det gjer på ingen måte Henning Næss i Ingen steder å gjemme seg. Ingen steder å gå. Han er talsmann for det uavhengige diktet – det som ikkje tapar seg ved å bli ført over til ein diktantologi.

Men utan ein konseptuell raud tråd, kan ein bli freista til å ta inn for mange dikt. Somme vil nok stusse på eit og anna vers i samlinga, som «Møte med romvesen» eller «Astronauten», der opninga lyder: «Astronauten står og ser på menneskene. / Han har kommet fra den absolutte / stillhet. Fra det lufttomme rommet». Enkelte lyriske portrett kan bli for naivistiske eller karikerte. Men medan du rukkar på nasen, høyrer du likevel skrattet til Pan i skogen. Her er «tre» i alle fasongar, finn du nokon du ikkje likar, er det flust av trekroner som lyser i opne glytter i skogen.

Om Næss ikkje er oppteken av ein konseptuell strigens, har samlinga tema som går att, til dømes metafysisk tale kontra wittgensteinsk togn, biletet i kunsten kontra ordet i poesien. I det heile er Næss ein metaforens diktar, og det er mange ekfraser i boka, altså dikt til kunstverk, som skupturane til Alberto Giacometti. Eit anna tema, som vi fekk ein smakebit frå i «Frøet spiller», er klassisk; nemleg striden mellom kunsten og naturen. Som den «panske» diktar Næss er, tek han ikkje sjeldan parti med det sistnemnde. Det økologiske straumdraget som i det siste har gjort seg gjeldande i poesien, finn vi att hjå Næss.

Eg nemner eit par lyriske «tre» som høver i ein antologi over det beste i norske samtidspoesi: «Til Van Goghs «stjernenatt»», «Frøet spiller» (som eg opna denne meldinga med), «Emily Dickinson», «Skolelysene», «Det var du, Whalt Whitman, og ingen vitenskapsmann, som oppdaget elektrisiteten» og «Kroppen». Som det går fram av titlane, skriv Henning Næss røynslepoesi. Om det er sine eigne røynsler eller røynslene til kunstnarsjeler som han lever seg inn i, han skriv ut, blir det aldri privat, men held seg på eit allmennmenneskeleg nivå.

Eg vil til sist sitere frå «Kroppen», eit dikt som i røynda vitnar om kva «røynsledikt» tyder; her demonstrerer vår norske Pan kor nærskylde omgrepa «kropp» og «natur» eigenleg er. Kroppen blir kalla heilag, men Næss har eit anna syn på det. Kroppen er ikkje heilag…

når den får motorstopp foran Gud, og står der avskiltet, naken,

ikke hellig når den vrir seg i smerte, ikke hellig når den vrir seg i kramper, ikke hellig

når den er full av sykdommer, ikke hellig når den blir frisk igjen og blomstrer,

ikke hellig når den dreper, ikke hellig når den velsigner, ikke hellig,

men nødvendig.